In het Nederlandse leidingwater zitten chemisch gefabriceerde stoffen die schadelijk zijn voor de gezondheid en het milieu, waaronder PFAS. Kunnen we nog met een gerust hart water uit de kraan drinken, of zijn er betere alternatieven?
Het zit in pizzadozen, waterproof make-up, regenkleding, bestrijdingsmiddelen, pannen met een anti-aanbaklaag, bakpapier, eieren, het versgebakken visje op je bord en nu komt het ook uit de kraan: PFAS. Volgens het RIVM krijgen Nederlanders krijgen via hun eten en het drinkwater te veel van die water-, vuil-, stof- of vetafstotende stof binnen. Zit PFAS eenmaal in ons lijf of in het milieu, dan komen we er eigenlijk niet meer van af. Daarom staan ze bekend als ‘eeuwige chemicaliën’.
De Europese norm, die overigens pas in 2026 ingaat, dicteert dat er maximaal 100 nanogram PFAS per liter drinkwater in het drinkwater mag zitten. Het RIVM wijkt daarvan af, omdat er steeds meer studies verschijnen over de effecten van kleine hoeveelheden PFAS op, met name, het immuunsysteem. Bovendien krijgen mensen nu al te veel PFAS binnen via voedsel, zoals vis, groente en fruit en zuivel. De norm voor drinkwater in Nederland moet daarom maximaal 4,4 nanogram per liter worden, zo vindt het RIVM. Het liefst ziet het RIVM een Europees verbod op alle PFAS.
Terecht, vindt gepensioneerd hoogleraar milieuchemie en toxicologie Jacob de Boer. ‘We moeten er van af. Kijk, een nanogram is niet veel. Dat is hetzelfde als een korreltje suiker dat je in een miljoen stukjes verdeelt en dan nog eens in tweeën. Het probleem is dat we levenslang aan PFAS worden blootgesteld. Iedere baby die nu wordt geboren, overal ter wereld, wordt geboren met PFAS in het bloed. Als we er niks aan doen, gaat het zich opstapelen.’
Met name drinkwater dat gemaakt is van rivierwater bevat veel PFAS. Daardoor is het drinkwater in het westen van het land sterker vervuild dan in regio’s waar grondwater de bron is van het drinkwater. ‘Maar zelfs dan zitten we nog mijlenver onder de Europese norm’, zegt De Boer. ‘Op dit moment is er dus geen reden voor zorg, maar we moeten nu wel ingrijpen, anders ga je de volgende generaties opzadelen met dit probleem. Dat moet je gewoon niet willen.’
Nederland werkt samen met Denemarken, Duitsland, Noorwegen en Zweden aan een Europees verbod op PFAS. Maar de industrie, inclusief de agrarische sector die gebruikmaakt van fluor-pesticiden voor de aardappelen- en bollenteelt, ligt dwars.
Ondertussen zoeken experts naarstig naar een oplossing. Dat blijkt lastig: alleen geavanceerde technieken, zoals membraanfiltratie, halen alle PFAS uit het water. Aan de universiteit van Wageningen proberen wetenschappers PFAS te laten opeten door een speciaal voor dat doel getrainde bacteriestam. Jan Peter van der Hoek, hoogleraar drinkwatervoorziening aan TU Delft, is sceptisch: ‘Is dat nou een duurzame oplossing? Tja: je mag het milieu vervuilen en aan het eind van de keten haal je het er weer uit. Nee, we moeten nou juist de bronnen gaan beschermen.’
In tussentijd een waterfilter voor thuis aanschaffen, is dat een oplossing? Nee, zegt Van der Hoek. ‘Leidingwater is al intensief gezuiverd. Een waterfilter doet dan niet zoveel. Je creëert wél stilstaand water dicht aan de kraan, waardoor zo’n filter juist een broedplaats voor bacteriën kan worden.’
Ook het koken van water is zinloos, tenzij het drinkwaterbedrijf dit aanraadt omdat het water bijvoorbeeld door een storing van mindere kwaliteit is.
Flessenwater dan? Dat bevat soms ook spoortjes PFAS, en vooral: microplastics. Om één stukje microplastic via kraanwater binnen te krijgen moet je 71 liter drinken, terwijl een liter flessenwater honderdduizenden micro- en nanodeeltjes plastic bevat. Bovendien wordt leidingwater op 60 verschillende stoffen gecontroleerd, bij mineraalwater is dat maar vijftien. De Boer: ‘Om nog maar niet te spreken over de enorme afvalberg die je met flessenwater creëert.’
Kraanwater drinken blijft dus het gezondst, maar de consument kan wel een klein steentje bijdragen aan de kwaliteit ervan. Vermijd producten met PFAS, want uiteindelijk komen die stoffen in het milieu en uiteindelijk het drinkwater terecht. Wees vooral alert op het gebruik van pannen met een anti-aanbaklaag, waterproof make-up, bakpapier, waterafstotende sprays, tapijtreiniger, ski-wax en smeerolie. Op de websites waarzitwatin.nl en www.tegengif.nl kan iedereen checken welke producten chemisch gefabriceerde stoffen bevatten.
Dit artikel is eerder gepubliceerd in de Volkskrant. Het copyright berust bij de auteur.
Waardeer dit artikel!
Als je dit artikel leuk vond om te lezen en je waardering wilt laten blijken met een kleine bijdrage: dat kan! Zo help je deze website in stand houden.
