De klachten over het verpleeghuis zijn zo structureel dat defensief of afwijzend reageren ongepast is, betoogt journaliste Aliëtte Jonkers.
Elk jaar is er wel een verpleeghuisrel. En elk jaar gebeurt hetzelfde. Ziehier het strijdtoneel. Aan de ene kant: Vuisten op tafels. Populisme. Tranentrekkende verhalen over urine in de broekspijpen. Kamervragen. Beloftes. Aan de andere kant: Tegenwerpingen. We-doen-het-best-goed-mantra’s. Afschuifpraktijken. Bezwerend gesus. Laten we dat nu eens anders doen.
In deze krant verscheen dinsdag een pleidooi van prof. dr. Rudi Westendorp met de titel ‘Verpleeghuiszorg verdient beter debat’. De hoogleraar ouderengeneeskunde en directeur van de Leyden Academy on Vitality and Ageing noemde daarin het debat over de kwaliteit van zorg in verpleeghuizen ‘giftig’. Hij betoogt dat de problemen in de langdurige zorg vooral te maken hebben met niet-realistische verwachtingen. Dat onze geliefden door dementie urine gaan verliezen, vallen en agressief worden, maakt ons machteloos. En boos. Heleen Depuis zei in Pauw en Witteman hetzelfde: ‘Het is een pijnlijk proces en dat maakt dat het zwaar is en dat het slechts één perceptie van de werkelijkheid is.’ Maar is dat wel zo?
Arnhem, november 2012. Medewerkers van verpleeghuis geven een zwartboek aan wethouder Luuk Geffen. Zij geven aan dat de leiding niet luistert naar hun zorgen over de kwaliteit van zorg. Zo moest een man door tijdgebrek gedwongen lange tijd in zijn ontlasting liggen. Vaak is er geen gediplomeerde op de afdeling aanwezig. Dan worden er geen medicijnen gegeven.
Amsterdam, april 2009. Verpleeghuis Jan Bonga. Arts Jedidja Fortuijn schetst in Trouw wanpraktijken: ‘Een meneer. Dikke buik. Uitgedroogd, uitgemergeld. Was er slecht aan toe. Het leek een gezwel. Ik besloot te katheteriseren. Kwam er 2,5 liter urine uit. Daarna ging het een stuk beter met hem. Die meneer moet zeker vijf dagen zo gelegen hebben.’ En: ‘De directie had zich neergelegd bij de huidige kwaliteit van zorg. Onze signalen werden daar ervaren als een last.’
Dit zijn voorbeelden, maar geen incidenten. Op klachten over beroerde toestanden in de zorg wordt stelselmatig afwijzend, defensief en relativerend gereageerd. En dat terwijl de cijfers boekdelen spreken. Voorbeeldje: demente ouderen krijgen in verpleeghuizen vaak antipsychotica toegediend. Anders kan het personeel de zorg niet aan. De werkzaamheid is beperkt, maar de bijwerkingen zijn ernstig. Ieder jaar overlijden in Nederland 550 tot 760 dementerende ouderen voortijdig door de medicijnen die ze krijgen. Oorzaak: 1. Er wordt onvoldoende zorgpersoneel ingezet en 2. dat zorgpersoneel loopt de benen uit het lijf, maar komt kennis en scholing tekort. Het rapport van de Inspectie voor de Gezondheidszorg van afgelopen zomer stelt dat ook. Gedrag van dementerenden wordt niet begrepen. In negen van de tien instellingen is de medicatieveiligheid in het geding. En ondanks vele dure campagnes om vrijheidsbeperking uit te bannen, worden ouderen nog steeds vastgebonden in hun bed of stoel.
Beroepsverenigingen in de zorg, zoals Verenso en V&VN, roepen al jaren hetzelfde: zet kwaliteit van zorg in het verpleeghuis hoog op de agenda. Investeer het geld slimmer. Onderzoek heeft uitgewezen dat een meer efficiënte inzet van de specialist ouderengeneeskunde een besparing van 25 procent op de medische kosten kan opleveren. Leer verzorgenden hoe ze moeten omgaan met het complexe ziektebeeld van dementie. Een goede verpleegkundige of verzorgende stopt geen pil in een onrustige verpleeghuisbewoner, maar bedenkt zelf oplossingen om ‘probleemgedrag’ om te buigen. Dat kan alleen als de werkgever voldoende het personeel steunt, helpt en scholing aanbiedt. Maar het begint met luisteren. Managers, zet de deur open. Luister naar de artsen, de verpleegkundigen en verzorgenden. Verpleeghuisartsen en verzorgenden zouden niet maandenlang bij het management op de deur hoeven te beuken. Of zwartlijsten moeten aanbieden aan de wethouder. Geen vuisten op tafel, geen gesus, maar een dialoog over de vraag: wat is kwaliteit van zorg eigenlijk en hoe kunnen we dat bereiken? Alle percepties van de werkelijkheid mogen gehoord worden. Omarm de klagers. Zo wordt het strijdtoneel een podium waar klachten kunnen worden omgezet naar kansen.
Dit artikel werd op 18 november gepubliceerd in Trouw (©).